مشهد، شهری با پیشینهای غنی از فرهنگ، تاریخ و معنویت، که به حرم امام رضا (ع) و بازارهای رنگارنگ و سوغاتیهای متنوعش شناخته میشود.
در سفر به مشهد، طعمها، رنگها و عطرها به تجربهای ماندگار بدل میشوند و هر گوشه از این شهر، نشانی از ذوق و سلیقه مردمانش را در قالب خوراکی، صنایعدستی و یادگاریهای خاص به نمایش میگذارد.
از زعفران و زرشک گرفته تا مهر و سجاده، از نقلهای خوشطعم تا هنر دست هنرمندان خراسانی، همه سوغاتیهایی هستند که به راحتی نمیتوانید از کنارشان بگذرید.
مشهد دومین کلانشهر ایران شناخته میشود که هر ساله میزبان زائران و مسافران زیادی از سراسر دنیاست، اما با وجود شلوغی این شهر مشکلی از بابت اقامت نخواهید داشت و میتوانید با اجاره سوئیت و هتل آپارتمان در مشهد برای یک سفر خاطرهانگیز برنامهریزی کنید.
در این مطلب، قصد داریم رد عطر و رنگ سوغات مشهد را دنبال کنیم تا ببینیم چرا دست خالی برگشتن از این شهر تقریباً غیرممکن است.
مطالبی که در این مقاله می خوانید:
مشهد کجاست؟
مشهد، دومین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران است که در استان خراسان رضوی قرار گرفته.
شهر مشهد در گذشته به سبب قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، شهری شلوغ و پر رفت و آمد بوده و امروزه بیشتر با حرم مطهر رضوی شناخته میشود و هر ساله میزبان زائران زیادی است.
در ادامه این نوشتار به معرفی بهترین سوغات مشهد خواهیم پرداخت.
زعفران مشهد
اگر از سوغات مشهد چیزی شنیده باشید، قطعاً زعفران در صدر فهرست قرار دارد.
زعفران مشهد که به «طلای سرخ» ایران هم معروف است، یکی از باارزشترین و پرطرفدارترین سوغات و محصولات مشهد محسوب میشود.
عطر، طعم و رنگ بینظیر زعفران زبانزد خاص و عام است و این ادویه جادویی درکنار جایگاه ویژهای که در آشپزی ایرانی دارد، در طب سنتی نیز برای درمان برخی بیماریها مورد استفاده قرار میگیرد.
زعفران در بسیاری از شهرها و روستاهای خراسان کشت میشود، اما بهترین نوع آن را معمولاً میتوان در مشهد پیدا کرد.
زعفران مشهد معمولاً در بستهبندیهای سنتی و شکیل عرضه میشود که آن را به گزینهای ایدهآل برای هدیه یا سوغات تبدیل میکند.
اگر به دنبال یک سوغات خاص، باارزش و پرکاربرد در مشهد هستید، بدون تردید زعفران مشهد یکی از بهترین انتخابهاست.
زرشک مشهد
در میان سوغات خوشعطر و رنگی که از مشهد میتوان به یادگار برد، زرشک جایگاه ویژهای دارد.
این دانههای یاقوتیرنگ، گرچه اصالتشان به خراسان جنوبی و شهر قائنات برمیگردد، اما در بازارهای مشهد با تنوع بالا و کیفیتی ممتاز عرضه میشوند و یکی از محبوبترین سوغاتیهای مشهد محسوب میشوند.
زرشک فقط یک چاشنی خوشطعم نیست؛ این میوهی ترشمزه سرشار از خواص دارویی و آنتیاکسیدانهایی است که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و روند پیری را کند میکند.
در مشهد میتوانید انواع مختلفی از زرشک، مانند زرشک اناری با دانههای درشت و تیره، یا زرشک پفکی با رنگ روشنتر و ظاهر مجلسی را تهیه کنید.
درباره پارک های آبی مشهد در مجله جاجیگا بخوانید.
نبات سوغات معروف مشهد
اگر بهدنبال سوغات خوشطعم، مقرونبهصرفه و همهپسند هستید، نبات مشهد انتخابی کلاسیک اما همیشگی است.
نبات، یکی از شیرینترین و معروفترین سوغات مشهد است که جایگاه ویژهای در فرهنگ چاینوشی ایرانی دارد و ترکیب چای ایرانی و نبات مشهد، ترکیب جادویی است که کمتر کسی در برابر آن مقاومت میکند.
استان خراسان رضوی، بهویژه مشهد، بزرگترین تولیدکنندهی نبات در کشور است و این محصول در انواع و طعمهای گوناگون در بازارهای مشهد پیدا میشود.
نبات زعفرانی، بیتردید ستارهی این جمع است، اما اگر اهل طعمهای متنوع هستید، حتما نباتهایی با عطر و طعم هل، دارچین، لیمو، گل محمدی و زنجبیل را امتحان کنید.
آلو بخارا مشهد
یکی دیگر از خوشطعمترین و پرطرفدارترین سوغاتیهای مشهد، آلو بخاراست؛ میوهای لذیذ و پرخاصیت که هم به تنهایی خوشخوراک است و هم در کنار غذاها، طعمی دلچسب به سفرهی ایرانی میبخشد.
پایتخت آلو بخارای ایران، شهر خرو در نزدیکی مشهد است؛ شهری که بهدلیل آبوهوای مناسب و تجربهی بالای باغدارانش، آلوهایی باکیفیت و خوشطعم تولید میکند.
در بازارهای مشهد، انواع آلو بخارا با طعمهای متنوع از ترش تا ملس عرضه میشود و بهراحتی میتوانید محصولی تازه، خوشرنگ و مرغوب برای سوغات تهیه کنید.
خشکبار و برگه مشهد
استان خراسان، بهویژه مشهد و شهرهای اطرافش، یکی از قطبهای اصلی تولید میوههای خشک و برگه در ایران محسوب میشوند.
از این خشکبار میتوان به ترکیب محبوب و نوستالژیک نخودچی و کشمش تا برگههای آلو و زردآلو، گردو، فندق، بادام و دیگر میوههای خشک، اشاره کرد که همه در بستهبندیهای متنوع و مناسب برای سوغات عرضه میشوند.
پس اگر بهدنبال یک سوغاتی خوشمزه، مغذی و پرطرفدار هستید، حتماً بخشی از چمدانتان را برای خشکبار و برگههای خوشرنگ و مزه مشهد خالی بگذارید.
درباره بهترین رستوران های مشهد در جاجیگا بخوانید.
چلغوز مشهد
اگر دنبال یک سوغات خاص و کمتر شناختهشده در مشهد هستید، حتما سراغ چلغوز بروید.
چلغوز نام نوعی دانه روغنی و مغذیست که از میوهی کاج بهدست میآید و بیشتر در افغانستان رشد میکند.
بهدلیل مجاورت مشهد با مرزهای شرقی کشور، این دانهی ارزشمند عمدتاً در مشهد هم یافت میشود و به سوغات خاص این شهر تبدیل شده.
چلغوز سرشار از مواد مغذی مفید برای بدن، بهویژه اسیدهای چرب مفید، ویتامین E و آنتیاکسیدانهاست. این دانه با طبع گرمش، هم در بهبود سلامت پوست مؤثر است و هم بهعنوان خوراکی مفید در رژیمهای لاغری توصیه میشود.
نقل مشهد
نقل، یکی از شیرینترین و خاطرهانگیزترین سوغاتیهای مشهد است که هم کودکان را ذوقزده میکند و هم بزرگترها را به یاد مراسمهای شاد میاندازد.
این شیرینی سنتی، سالهاست که پای ثابت جشنها و دورهمیهای ایرانیست و گاهی هم جای قند را در کنار چای میگیرد تا طعمی متفاوت به لحظاتمان ببخشد.
در بازارهای مشهد، دنیایی از نقل با طعمها و مغزهای متنوع پیش رویتان قرار میگیرد، از نقلهای زعفرانی و گردویی گرفته تا پستهای، بادامی و حتی نقلهایی با مغزهای ترکیبی.
اگر بهدنبال سوغاتی شیرین، سنتی و دلچسب هستید که در کنار چای ایرانی بدرخشد، نقل مشهد گزینهای دوستداشتنی و همیشه محبوب است.
درباره جاهای دیدنی مشهد در جاجیگا بخوانید.
جیلی بیلی، سوغات رنگارنگ مشهد
در سوغات فروشیهای مشهد، چشمتان به آبنباتهای رنگارنگ و براق کوچکی میافتد که به آنها «جیلیبیلی» میگویند؛ خوراکی بامزهای که برای کودکان بسیار جذاب است.
جیلیبیلی نوعی آبنبات ژلهای با روکش دراژهای است که رنگها و طعمهای متنوع و ظاهری شبیه به پاستیل دارد.
این خوراکی خوشرنگ به یکی از متفاوتترین سوغات خوراکی مشهد تبدیل شده است و توانسته جای خود را در بستههای سوغاتی مشهد باز کنند.
اگر بهدنبال هدیهای خوشطعم، سرگرمکننده و رنگارنگ برای بچهها هستید، خرید چند بسته جیلیبیلی از بازار مشهد انتخابی هوشمندانه و شیرین خواهد بود.
ادویه هفت قلم
ادویهجات از سوغات پرکاربرد و خوش عطر و رنگ مشهد هستند که در دل بازارهای این شهر غوغا میکنند.
کافیست سری به یکی از بازارهای قدیمی مشهد بزنید تا با دنیایی از رنگ و بو روبهرو شوید.
از این ادویه جات باید به زردچوبه، فلفل سیاه، فلفل قرمز، دارچین، گلپر، زنجبیل، سماق، ادویه پلویی، ادویه کاری و ترکیباتی مانند ادویه ۱۸ رنگ اشاره کرد.
در این میان، ادویهای خاص به نام «هفتقلم» جایگاه ویژهای دارد. ترکیبی سنتی و معطر از هفت ادویه پرکاربرد که معمولاً در بستههایی شفاف و تفکیکشده عرضه میشود و جلوهای زیبا و وسوسهبرانگیز دارد.
این ادویه محبوب در تهیه غذاهایی مثل آبگوشت، خورشتها و حتی برخی ترشیها استفاده میشود و طعمی گرم و خاطرهانگیز به غذا میبخشد.
شیرینی محلی مشهدی
یکی از لذیذترین و اصیلترین سوغات مشهد، شیرینی مشهدی یا همان شیرینی آلمانی است؛ شیرینی خوشعطر و خوشطعم که حضورش در مهمانیها و جشنهای نوروزی، دورهمیها و حتی جعبههای سوغاتی، رنگوبویی خاص به پذیرایی میدهد.
شیرینی مشهدی بافتی لطیف و کرهای دارد که میان آن با لایهای از مربا یا مارمالاد شیرین و خوشعطر پر میشود. روی این شیرینیها معمولاً با کنجد، شکلات، پودر نارگیل یا پودر پسته تزیین میشود که جلوهای چشمنواز و طعمی دلپذیر به آن میدهد.
مواد اولیه این شیرینی شامل آرد، کره یا روغن جامد، زرده تخممرغ، عسل، وانیل، شیر، پودر قند و مارمالاد است.
ترشی مشهدی
ترشی مشهدی که به نام «سالاد گوجه» هم شناخته میشود، ترشی خوشرنگ و خوشعطری است که با رنگ قرمز دلفریبش، یکی از خاصترین چاشنیهای سنتی مشهد به شمار میرود.
این ترشی از ترکیب گوجهفرنگی، گل کلم، هویج، فلفل تند، سیر، سبزیهای معطر، نمک، سیاهدانه، گلپر و سرکه تهیه میشود.
اگر به طعمهای تند، ترش و خاص علاقهمندید، حتماً در سفر به مشهد، این ترشی را امتحان کنید.
سالاد گوجه مشهدی در بازارهای مشهد با بستهبندیهای متنوع عرضه میشود و یک گزینه عالی برای سوغات بهحساب میآید.
با ییلاقات و جاهای دیدنی اطراف مشهد آشنا شوید.
صنایع دستی مشهد
در کنار سوغات خوشمزه و خوراکی مشهد اگر دنبال یک سوغات ماندگار هستید، باید سراغ صنایع دستی زیبا و پر نقش و نگار این شهر بروید.
انگشتر و زیورآلات مشهد
یکی از خاصترین و ارزشمندترین سوغاتیهایی که میتوانید از مشهد با خود به خانه ببرید، زیورآلات متبرک با سنگهای قیمتی است.
انگشترهایی با نگینهای عقیق، یاقوت، دُر نجف، زمرد، حدید و شرفالشمس، جزو محبوبترین و پرطرفدارترین سوغات مشهد هستند.
اکثر این انگشترها از نقره ساخته میشوند و برخی نیز با آیات قرآن یا نقوش مذهبی مزین شدهاند.
در کنار انگشتر، انواع دستبند چرم، گردنبندهای نقرهای، زنجیر، گوشواره و دیگر زیورآلات نیز در ویترینهای رنگارنگ بازارهای مشهد به چشم میخورد.
فیروزه نیشابور
بدون شک، فیروزه نیشابور یکی از گرانبهاترین و اصیلترین سوغاتیهاییست که میتوانید از سفر به مشهد به یادگار ببرید.
این سنگ قیمتی، با رنگ آبی چشم نواز و رگههای سبز و آبی تیره، نه تنها از نظر زیبایی خیرهکننده است، بلکه از دیرباز جایگاه ویژهای در فرهنگ ایرانی داشته و نماد آرامش، اصالت و انرژی مثبت است.
از این سنگ زینتی برای ساخت انگشتر، گردنبند، دستبند، تسبیح، و حتی ظروف تزئینی و تابلوهای هنری استفاده میشود.
با این حال، در خرید فیروزه باید بسیار هوشیار بود؛ چرا که بازار پر از نمونههای تقلبی و پلاستیکیست. توصیه میشود فیروزه را فقط از فروشگاههای معتبر و کارگاههای قدیمی مشهد تهیه کنید، بهخصوص مغازههایی که در بازار رضا یا بازار مرکزی مشهد شهرت دارند.
تسبیح و جانماز
تسبیح و جانماز، از معنویترین سوغاتیهایی هستند که میتوانید از سفر به مشهد با خود به خانه ببرید.
در بازارهای مشهد، بهویژه اطراف حرم مطهر، تنوع بینظیری از تسبیحها به چشم میخورد؛ از تسبیحهای ساده چوبی گرفته تا مدلهایی با سنگهای قیمتی و دانههای عقیق، فیروزه نیشابور، شاهمقصود افغان و کهربا که از پرفروشترین و محبوبترین نمونهها هستند.
در کنار تسبیح، جانمازهای زیبا با پارچههای ترمه، مخمل یا سوزندوزیشده نیز به وفور یافت میشود.
درباره صنایع دستی چابهار در مجله جاجیگا بخوانید.
جام چهل کلید
جام چهلکلید، یکی از نفیسترین و خاصترین سوغات مشهد است که هر قطعهاش پر از معنا است.
این ظرف برنجی طلاییرنگ، زنجیری با چهل کلید کوچک در دل خود دارد و روی بدنهاش چهل آیه قرآنی با عبارت «قُل» به خط خوش ثلث نقش بسته است. علاوه بر این، نام چهارده معصوم به زیبایی روی سطح بیرونی جام حک شده است که بر ارزش معنوی آن میافزاید.
در گذشته این جام را به حمام میبردند تا از حضور اجنه جلوگیری کند و حتی برای مراسم چله بریدن نوزاد نیز کاربرد داشته است. دست وسط جام که بعدها به آن اضافه شد، نشان از دعا و طلب حاجت دارد.
محصولات گلیم بافی مشهد
گلیمبافی، هنری کهن و زنده که از دل زندگی زنان عشایر خراسان بیرون آمده و داستان فرهنگ و سبک زندگی این منطقه را به زیبایی روایت میکند.
زنان عشایر برای بافت این گلیمها و در رنگ و طرح آنها از طبیعت بکر منطقه الهام میگیرند و به همین خاطر هر گلیم طرحی خاص دارد و داستانی از زندگی را روایت میکند.
برای بافت این گلیمها از نخهای پنبهای، پشم و کنف استفاده میشود و گرههای ظریف و کوچک آن، ارزش و ظرافت کار را دوچندان میکند.
مشهد، شیروان و قوچان از شهرهای مهم خراسان هستند که گلیمبافی در آنها به شکل ویژهای رونق دارد.
محصولات قالی بافی مشهد
قالیبافی در مشهد، هنری کهن و با قدمتی حدود پنج قرن، همچنان یکی از میراثهای برجسته این شهر به شمار میآید.
قالیهای مشهد به رنگهای گرم و دلنشین و کیفیت و ماندگاری بینظیر شهرت دارند و از سوغاتیهای ارزشمند و گرانقیمت مشهد محسوب میشوند.
اگر قصد خرید قالی یا قالیچهای اصیل را دارید، بازار سنتی فرش مشهد بهترین مقصد برای شماست؛ جایی که انواع فرشها با طرحها و ابعاد متنوع، جلوهای از هنر و فرهنگ این دیار را به نمایش میگذارند.
محصولات پوستین دوزی
پوستیندوزی، یکی از هنرهای سنتی و اصیل مشهد و خراسان است که قدمتی هزارساله دارد و نشاندهنده مهارت و ذوق هنرمندان این دیار است.
در این هنر، از پوست حیواناتی مانند گوسفند، بز، شتر و گاو استفاده میشود تا محصولاتی گرم و با دوام مثل کلاه، جلیقه، پالتو، شالگردن، پاپوش و پادری تولید شود.
پوستیندوزی نه تنها یکی از میراثهای فرهنگی ایران به شمار میآید و در فهرست آثار معنوی کشور ثبت شده، بلکه محصولات آن میتوانند یکی از خاصترین و ماندگارترین سوغات مشهد باشند.
محصولات ارغوان بافی طرقبه
ارغوانبافی، هنر بومی مردم مشهد است که ریشهاش به استفاده از گیاه خودرو ارغوان در حوالی طرقبه برمیگردد.
مردمان محلی با مهارت و ظرافت، ترکههای ارغوان را پس از جمعآوری و انبار کردن در فصلهای بهار و پاییز، بهصورت دستی تنیده و محصولاتی مثل سبد، ظرف میوه و لوازم تزئینی زیبا و کاربردی خلق میکنند.
اگر به دنبال سوغاتی هنری و متفاوت هستید، حتماً محصولات ارغوانبافی را در فهرست خرید خود قرار دهید.
سماور مشهدی
سماور، نماد اصیل فرهنگ ایرانی است که جایگاه ویژهای در خانههای ایرانی دارد و مشهد بهعنوان یکی از مراکز مهم تولید سماور در کشور شناخته میشود.
هنر سماورسازی در مشهد، میراثی کهن است که نسلبهنسل منتقل شده و سماورهای مشهد در انواع مختلف مصرفی و تزیینی و از جنس مس، نقره و گاهی ترکیبی از فلزات با ظرافت خاص ساخته میشوند.
این سماورها علاوه بر کاربرد روزمره، بهدلیل طراحیهای سنتی و هنری، گزینهای عالی برای سوغاتی اصیل و ماندگار از سفر به مشهد هستند.
دیگ سنگی و هنر هرکاره تراشی
هرکارهتراشی یکی از کهنترین هنرهای مشهد است که قدمتی حدود ۱۴۰۰ سال دارد و محصول آن ظروف و ابزارهای سنگی زیبایی است که از سنگ سرپانتین، ویژه کوههای بینالود مشهد، ساخته میشوند.
این هنر با دقت و ظرافت فراوان توسط هنرمندان محلی انجام میشود و علاوه بر جنبه تزئینی، کاربرد هم دارد.
محصولات هرکارهتراشی شامل دیگهای سنگی معروف به «هرکاره» هستند که در پخت غذاهای سنتی مانند آبگوشت و خورشت کاربرد دارند.
این ظروف بهدلیل مقاومت بالا در دماهای زیاد، گزینهای عالی برای پخت آرام و حفظ طعم اصیل غذاها هستند.
علاوه بر دیگها، مجسمهها، ظروف پذیرایی و هاونهای سنگی نیز در این هنر تولید میشوند.
عطر مشهدی
عطر مشهد یکی از شناختهشدهترین سوغات مشهد است که بوی خوش آن خاطره حضور در حرم امام رضا (ع) را زنده میکند.
این عطرها معمولاً در شیشههای رنگی و زیبایی عرضه میشوند و ترکیبات رایحهای آنها شامل گل محمدی، یاس، نرگس، زعفران، بهارنارنج و گل یخ است.
چرم مشهد
چرم مشهد یکی از باکیفیتترین سوغات این شهر است که شهرتی ملی و حتی جهانی دارد.
محصولات چرمی مشهد مثل کیف، کفش، کمربند و کیفپول، بهخاطر جنس مرغوب و دوام بالا بسیار محبوباند.
اگر به دنبال خرید چرمی هستید که هم شیک باشد و هم بادوام، حتماً سری به فروشگاهها و بازارهای معتبر مشهد بزنید.
سوغات مشهد را از کجا بخریم؟
بعد از آشنایی با بهترین سوغات مشهد نوبت پاسخ به یکی از پرتکراترین سوالات یعنی پیدا کردن بازار مناسب برای خرید سوغات مشهد است.
در ادامه، برخی از معروفترین مراکز خرید وبازارهای مشهد را با هم بررسی میکنیم.
بازار رضا
امکان ندارد تا مشهد بروید و در بازار رضا که قدمتی طولانی دارد و نزدیک حرم قرار گرفته گشتی نزنید.
بازار رضا دو سرسرا به طول یک کیلومتر دارد و در آن تقریبا هر چیزی پیدا میشود از خوراکی و سوغاتی مثل زعفران و زرشک و خشکبار تا لباس و عطر و زیورآلات.
مرکز خرید پروما
مرکز خرید پروما یکی از مراکز خرید مدرن مشهد محسوب میشود که در سال ۱۳۸۳ افتتاح شد.
در طبقات مختلف این مرکز خرید محصولات مختلفی را میتوانید پیدا کنید.
فروشگاهای مختلفی از کیف و کفش، پوشاک ، لوازم آرایشی و عطر و ادکلن گرفته تا صنایع دستی، لوازم آشپزخانه و لوازم صوتی تصویری در این مرکز خرید وجود دارد.
مجتمع تجاری وصال
مرکز خرید وصال فقط یک مرکز خرید نیست و همه چیز در آن پیدا میشود. از رستوران و هایپرمارکت گرفته تا شهر بازی کودک، آبنمای موزیکال و پارک علمی تفریخی با نام پروفسور بازیما
این مجتمع ۶ طبقه و ۴۰۰ واحد تجاری دارد که فروشگاههای کیف و کفش، لباس، لوازم آرایشی بهداشتی، مبلمان، خشکبار و سوغات را شامل میشود.
مرکز خرید الماس شرق
مرکز خرید الماس شرق هم یکی دیگر از مکانهای مناسب برای خرید سوغات مشهد است.
از نقاط تمایز مرکز خرید الماس شرق باید به وجود برندهای معتبر دنیا درآن اشاره کرد.
در الماس شرق میتوانید پوشاک، صنایع دستی، کیف و کفش، ترمه، موبایل، لوازم آرایشی و بهداشتی و حتی فرش بخرید.
تفریحات مختلفی مثل سینما ۵ بعدی، آکواریوم شهر دریایی، سرزمین عجایب هم در انتظار شماست.
مرکز خرید آرمان
مرکز خرید آرمان فقط یک مجتمع تجاری نیست بلکه امکانات دیگری هم دارد مثل شهربازی کودکان و آبشار و مجسمه و درختان نخل و چنار داخل مرکز خرید که آن را متفاوت کرده است.
در این مرکز خرید انواع و اقسام لباس، کیف و کفش، لوازم خانگی، لوازم آرایشی و بهداشتی، زیورآلات، لوازم الکترونیکی و خشکبار(زعفران، زرشک و …) را پیدا میکنید.
بازار تاریخی فرش مشهد
به طرفداران فرش ایرانی و قدیمی باید آدرس بازار فرش مشهد را داد که از قدیمیترین بازارهای فرش ایران است که حدود پنج سده قدمت دارد.
در این بازار انواع فرش، قالی، قالیچه، پشتی و تابلو فرش چه به صورت نو و چه دسته دوم برای فروش پیدا میشود.
برای رسیدن به این بازار باید خودتان را به خیابان شهید اندرزگو برسانید.
بازار روس های مشهد
در بازار روسها یا بازار حکیم، انواع سوغات مشهد به فروش میرسند و محل مناسبی برای خرید ارزانترین سوغات مشهد است.
علاوه بر اجناس ایرانی، انواع کالاهای چینی با قیمت مناسب در بازار روسها پیدا میشوند.
سخن آخر
مشهد شهری با خوراکیهای خوشمزه و صنایعدستی سنتی و اصیل است که دست شما را برای خرید سوغات حسابی باز گذاشته است.
در این نوشتار به معرفی بهترین و معروفترین سوغات مشهد پرداختیم.
ارسال نظر